بر فراز تپه سنگی کوه رحمت در جلگه مرودشت، ویرانه‌های به جا مانده از کاخ تخت جمشید نمایان است. شاهکاری که مانند دیوار عظیم چین یا اهرام ثلاثه مصر، تنها شاهدی بر رنج انسان‌ها نیست، تجلی ذوق و هنر والایی است که با دست‌های آفرینشگر معماران چیره‌دست ایرانی خلق شده است. کاخ‌های بزرگ تخت‌جمشید از زمان داریوش اول (۵۲۱ پیش از میلاد) تا صد و پنجاه سال بعد از وی بنا شده‌اند و امروزه می‌‌توان بر سنگ نبشته‌های میخی این کاخ‌ها، نام‌های داریوش اول، فرزندش خشایار شاه و اردشیر سوم را دید.
راه ورود صفه، پلکان‌های دو طرفه است که از هر طرف ۱۱۰ پله پهن و کوتاه دارند. بالای پلکان‌ها، بنای ورودی تخت جمشید قرار گرفته که ساختمان عظیم «دروازه بزرگ» با دو گاو بالدار سنگی و سر انسانی روی آن حجاری شده است. نبشته‌های بالای این نقوش به سه زبان پارسی باستانی، عیلامی و بابلی هستند که بیان‌کننده تاریخ اتمام بنای ورودی به فرمان خشایار شاه است.
غیر از دروازه ورودی، دو دروازه خروجی یکی رو به جنوب و دیگری رو به شرق قرار دارند. دروازه جنوبی از دروازه دیگر پهن‌تر است. کف و بنیاد آن را از سنگ ساخته‌‌اند و به کاخ آپادانا، یا کاخ بزرگ بار، راه دارد. ستون‌های باقی مانده و نقش‌های برجسته پلکان‌های زیبا و بی‌نظیر آن هنوز هم عظمت و شکوه این کاخ را نشان می‌دهند.
وسعت کاخ تخت جمشید ۱۲۵ هزار مترمربع و از چهار بخش مهم تشکیل یافته است :
کاخ‌های رسمی و تشریفاتی
سرای نشیمن و کاخ‌های کوچک اختصاصی
خزانه شاهی
دژ و باروی حفاظتی
این بخش‌ها از سنگ‌های بزرگ تراشیده و صیقل یافته ساخته شده‌اند. کل ساختمان روی صخره‌های طبیعی استوار است. کتیبه‌ای که از داریوش بر دیوار ضلع جنوبی کاخ باقی مانده است نشان می‌دهد که پیش از احداث تخت جمشید هیچ اثر و بنایی در این مکان وجود نداشته است.
سنگ‌های به کار رفته در تخت جمشید دو گونه‌اند :
نوع اول شامل سنگ‌های صخره‌ای از جنس آهک به رنگ خاکستری شفاف است که از معادن شمال غربی تخت جمشید و نواحی دور یا نزدیک کاخ آوردهاند. نوع دوم شامل سنگ‌های صخره‌ای از جنس آهک است که از سنگ‌های نوع اول سخت‌تر و فشرده‌تر است و به رنگ خاکستری مایل به سیاه دیده می‌شوند. این سنگ‌ها را از معادن مجد‌آباد (۴۰ کیلومتری غرب تخت جمشید) آوردهاند.
در تخت جمشید کاخ‌ها و بناهای معروفی احداث شده‌اند که عبارت‌اند از :
کاخ کوچک یا دروازه ملل
کاخ بار آپادانا
کاخ داریوش از نخستین کاخ‌هایی است که روی صخره تخت جمشید بنا گردیده و این کاخ را کاخ «تچر» نیز گفته‌اند.
کاخ صد ستون یا تالار صد ستون
کاخ یا دروازه نیمه تمام
خزانه تخت‌جمشید
کاخ سه دری یا تالار شورا
چاه سنگی
آرامگاه اردشیر دوم و سوم
کاخ خشایار شاه معروف به هدیش
مجموعه کاخ‌های تخت جمشید، در سال ۳۳۰۰ پیش از میلاد به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناها به صورت ویرانه درآمد.
از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه بنای مدخل اصلی تخت جمشید می‌باشد که معروف به کاخ آپادانا است و در انتهای پلکان‌ها بر سطح صفه‌ای قرار دارد. تعدادی از ستون‌های بلند و پلکان‌های بزرگ آن که نقش‌های برجسته دارند هنوز هم باقی مانده‌اند.
کاخ آپادانا مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی در قسمت‌های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوان‌‌های شمالی و شرقی آن به وسیله پلکان‌هایی به حیاط‌های مقابل متصل و مربوط می‌شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ و بلندی ستون‌های کاخ ۱۸ متر است. این کاخ در روزگار آبادانی، شکوه و عظمتی خیره‌کننده داشته است.
ارسال نظر